Enflasyon, Kriz, Ayarlamalar

KİTABIN ÖZETİ



Enflasyon bir toplumu oluşturan ekonomik birimlerin toplu olarak ekonomide mevcut miktardan daha fazla mal ve hizmet talep etmeleridir. Talebe göre arz edilen mal ve hizmet miktarı daha az olduğundan fiyatlar yükselecektir. Bununla birlikte, enflasyonist bir süreçte toplam talebin parasal değeri mal ve hizmetlerin değerinden daha hızlı artmaktadır. Kitapta enflasyonist süreç bu bağlamda, ekonomik birimlerin ekonomiyi dengeye getirici fiyat artışından sonra taleplerini niçin artırmaya devam ettirdikleri anlatılmıştır.


Öncelikle enflasyon çeşitleri olan; hiper enflasyon, yüksek enflasyon ve düşük enflasyonun tanımları, sebepleri ve sonuçları, yani ekonomiye verdikleri tahribat ortaya konmuştur.

Cagan'a göre hiper enflasyon aylık enflasyon oranı % 50 ve yukarısıysa hiper enflasyon olarak tanımlanır. Sebepleri ise; karşılıksız para basımı, savaş ihtilal ve sivil savaşlar, zayıf hükümetler, ve bütçe üzerindeki dışsal şoklar olarak ortaya konmuştur. Buradaki en önemli hususun ise para arzındaki sürekli genişleme olduğu vurgulanmıştır. Bu bağlamda senyoraj, enflasyon vergisi ve hoş olmayan moneterist aritmetik kavramlar anlatılmıştır.

Bir sonraki bölümde dünyada yaşanan ünlü hiper enflasyonlar tarih sırasına göre anlatılmış, bunlar; Altın standardında enflasyon, Avusturya hiper enflasyonu, Macaristan hiper enflasyonu, Polonya hiper enflasyonu, Alman hiper enflasyonudur. Yine ayrıca o dönemde hiper enflasyon sürecine girmeyen Çekoslovakya anlatılmıştır.

Daha sonra enflasyonun niçin kötü bir şey olduğu kısaca anlatılmıştır. Bunlar; paranın satın alma gücünü aşındırması, beklenmeyen enflasyonun borçlu lehine alacaklı aleyhine olması, belirsizliğin planları rassal ve spekülatif yapması ve fiyatların farklı oranlarda artarak gelir dağılımını bozması olarak ortaya konmuştur.

Bir sonraki bölümde ise, ekonomik birimlerin davranış ve bekleyişlerinin, kamu bütçesinin, döviz yönetiminin, toplam arzın, finans sisteminin, satın alma gücü rekabetinin enflasyonu nasıl geri beslediği anlatılmıştır.

Bunun yanında enflasyon olayının uluslar arası yönü olan döviz kuru rejimleri, bunların çeşitleri, yararları ve zararları ortaya konmuştur. Bu açıdan reel döviz kuru kavramı anlatılmış ve aşınması gibi kavramlar ayrıntılı olarak ortaya konmuştur. Döviz kuru politikaları ile sermaye hareketleri arasındaki bağ kurulmuştur.

Ticaret politikalarından olan ticaretin daraltılması, serbestleştirilmesi ve uluslar arası rekabet politikaları ile maliye ve para politikalarının ekonomiye nasıl etki ettiği, büyüme, enflasyon, işsizlik üzerinde nasıl sonuçlar doğurduğu incelenmiştir.

Müteakiben ortodoks, ortodoks olmayan (heteredoks) ve IMF tipi istikrar programları, bunların uygulaması olan aşamalı ve şok yaklaşımlar anlatılmış ve bunların para ve maliye politikaları ile nasıl destekleneceği anlatılmıştır. Ayrıca yükselen reel faiz oranlarının etkileri, ücret ve fiyat kontrollerinin yeterli olup olmayacağı gibi teknik hususlar irdelenmiştir.

Bir sonraki bölümde ise, enflasyonu durdurmanın diğer yan etkileri izah edilmiş ve toplumda meydana gelen fiyat ücret gibi endeksleme ile para ikamesi veya dolarlaşmanın nasıl başladığı ve ne gibi sonuçlar doğurduğu anlatılmıştır.

Bilahare ortodoks, ortodoks olmayan (heteredoks) ve IMF tipi istikrar programlarının dünyadaki uygulamaları anlatılmış, benzer yanları, farklılıkları ve başarıları-başarısızlıkları irdelenmiştir. Bu konuya ek olarak 1998 yılında yaşanan Güneydoğu Asya Ekonomik krizi detaylı olarak anlatılmıştır.

Kitap, son bölümünü ise ayrıntılı olarak son 20 yılda yaşanan ekonomik krizlere ayırmıştır. Yani; 24 OCAK 1980, 5 NİSAN 1994 ve 1 OCAK 2000 istikrar kararları teker teker anlatılmıştır. Hepsindeki sebepler dünya konjonktürü ile birlikte ele alınmıştır. Uygulanan istikrar programları başarılı ve başarısız yanları ve bir sonraki krize nasıl gidildiği, eski hatalardan ders alınmadığı vurgulanmıştır.