Görkemli Dünya”nın Kapısını Aralamak

David Le Breton, Yürümeye Övgü[1] adlı kitabının hemen başında yürüyüş için, “Yürüyüş dünyaya açılmadır. İnsanı mutlu yaşam duyguları içinde yeniden oluşturur. (…) Yürüyüş çoğu zaman insanın kendi içinde yoğunlaşmasını sağlayan bir dönemeçtir.” ifadelerini kullanıyor. Özellikle doğa yürüyüşleri, insanın kendi içine dönmesine, kendisini ve dünyayı her anlamda sorgulamasına yardımcı olan bir derinliği içinde barındırır. Yürüyüşün özünde var olan bu sorgulama, insanı önceki halinden belli ölçülerde farklılaştırır. Breton’un “İnsan bazen yürüyüşten değişmiş olarak döner,” cümlesi de bu sorgulamanın bir sonucudur mutlaka.

Everest Yayınları tarafından Temmuz 2018’de, Esen Akyel çevirisiyle okurla buluşturulan Görkemli Dünya, dünya edebiyatına Siddhartha, Bozkırkurdu,

Boncuk Oyunu gibi çok önemli eserleri kazandıran Hermann Hesse’nin gezgin, düşünür, şair ve hatta ressam olarak bir portesini sunuyor bize. Hesse, doğayı, yürüyüşü ve kendini anlamayı merkeze alarak sadece edebi bir metin değil aynı zamanda felsefi, psikolojik ve sosyolojik yönleri de olan çok yönlü bir yapıt ortaya koyuyor. Dışarının çağrısına uyarak tek başına evinden ayrılan Hesse, doğa ile bütünlük kurdukça adeta başka birine dönüşüyor veya içindeki öteki Hesse’yi keşfediyor. “Dünya üzerinde hiçbir şey sınırlardan daha tiksinti verici, daha aşağılık olamaz.” diyen yazar, sınırları aşıyor ve vardığı her yeni nokta onun kendisini, dünyayı, varoluşunu yeniden düşündüğü bir uzama dönüşüyor. Görkemli Dünya’da Hesse’nin yürüyüşleri esnasında aldığı notların yanı sıra çeşitli fotoğrafları, çizimleri ve şiirleri de yer alıyor. Böylece bu incecik kitap, romancılığıyla tanınan Hesse’nin farklı yönlerini de gösteriyor bize. Tabi bütün bir kitabın odak noktasını yürüyüş fikrinin oluşturduğunu da bir kere daha vurgulamak gerek.

*

Oruç Aruoba, Yürüme adlı kitabında şöyle diyor: “Yol, iki yer arası değildir – yer iki yol arasıdır. Yola çıkan kişi, bir yerden kalkıp başka bir yere ulaşmağa çalışan değildir – yolu yürüyendir. Yer görelidir; mutlak olan, yoldur – ya da, yürümek…” Bu cümleler, yürümenin düşünsel derinliğine dair önemli bir rota çiziyor bizlere. Görkemli Dünya’yı Oruç Aruoba’nın Yürüme’sinden çok önce kaleme alan Hesse ise Aruoba ile aynı fikirde olacak ki sık sık yürüyüşün bizatihi kendisine; sadece fiziksel değil düşünsel bir eylem olarak da yürüyüşe; “belli bir yönü olmadan gezmek” fikrine odaklanıyor. Yürürken düşünmek, doğayı ve doğadaki kendini yeniden keşfetmek anlamına geliyor. Hesse’nin de temel olarak yaptığı şey bu aslında: Yürüyüşü fiziksel bir eylem olmanın, iki nokta arasındaki mesafeyi kat etme biçimi olmanın çok daha ötesine taşımak…

*

Kitap incecik. Ama hacmine oranla son derece dolu ve bir hayli de yoğun. Çiftlik Evi, Küçük Kasaba, Köprü, Ağaçlar, Öğle Dinlenmesi ve Göl, Ağaç, Dağ gibi alt başlıklara ayrılan metinlerin her biri yine Hesse’nin çeşitli çizimleriyle süslenmiş. Çizimler, adeta Hesse’nin gezip gördüğü yerlerin zihnindeki yansımasının somutlaşmış hali. Bu vesileyle okur olarak bizler de Hesse’nin bir başka özelliği ile tanışmış oluyoruz böylece, ressamlığıyla. Öte yandan yine bölümler arasında Hesse’nin şiirlerine de yer verilmiş. “Her Şey Geçici” başlıklı şiirinde “Bugün parlayan ne varsa / Yakında sönecek” diyen Hermann Hesse’nin yürüyüşleri esnasında sık sık ölümün karanlık duygusuna kapıldığını da görüyoruz. “Hiçbir şey doğru değil. Hiçbir şey insanı mutlu etmiyor ve ısıtmıyor. Her şey ıssız hüzünlü ve bulanık. Tüm notaların akordu bozuk. Tüm renkler soluk.” şeklindeki cümleleri, onun sık sık kapıldığı bu karamsar düşüncelerin de bir özeti aslında.

“Açıkçası,” diyor Hesse, “belli bir yönü olmadan gezmek, bir aylağın yaşamı gibi günışığında her şeyi kolayından alabilmektir bu yaşam. Sırtımda çantayla yaşamaya istekliyim ve bırakıyorum pantolonlarım istedikleri gibi aşınsınlar.” Bu cümleler, yürüyüşün aslında bir direniş biçimi, bir karşı duruş olduğunu da gösteriyor bize. Amacı bir noktadan diğerine varmak olmayan “yürüyüş fikri”, böylece felsefi bir eylem halini alıyor. Yürüyüşün derinliği burada saklı. Hesse de bunun farkında olsa gerek ki onun yürüyüşlerinde de varılacak yer değil, yürüyüşün kendisi önem kazanıyor. Henry Thoreau’nun, “(…) kısa bir yürüyüşe bile ölümsüz bir serüven ruhuyla, geri dönmeyecekmiş gibi, terk ettiğimiz krallıklara birer anmalık olarak yalnızca mumyalanmış kalplerimizi yollamayı göze alarak çıkmalıyız.”[2] şeklindeki sözlerini doğrularcasına yola çıkıyor Hesse. Çünkü yürüyüş, ancak bu anlamıyla kişinin kendisi ile kurduğu iletişimi anlamlı kılıyor ve ancak bu şekilde kurulabilecek iletişim bireyin kendine dönük kapıları açmasına yardımcı oluyor. Başka bir deyişle, bu yürüyüş sayesinde kişi “görkemli dünyanın” gizemlerini çözmeye başlıyor. Evlerin, patikaların, ağaçların içinden geçip giden Hermann Hesse de gördüğü her yeni manzarada tekrardan büyüleniyor. Bazen melankoliye kapılan yazar, ölüm ve aşk arasında gidip geliyor. Ağaçlarla, ormanla öylesine güçlü bir ilişki kuruyor ki, “Ağaçlar bir çeşit tapınaktır. Kim ki onlarla konuşmayı ve onları dinlemeyi becerir, gerçeği öğrenebilir.” demekten geri durmuyor.

*

Henry David Thoreau, doğadan ve yürüyüşten şu şekilde bahsediyor: “Sağlığı toplumda bulamaz, doğada bulursunuz. Ayaklarımız doğanın ortasına basmadığı sürece, yüzümüz sararıp solacaktır.” Doğa ile kurulacak ilişki insanın daha özüne dönük, daha kendisiyle ilgilidir mutlaka. Thoreau’nun söylediği gibi Hesse de doğa ile böylesi bir ilişki kuruyor. Öyle ki, “Ne zaman Alplerin güney yamaçlarına, bu kutsanmış yörelere gelsem, kendimi sürgünden eve gelmiş, bir kez daha dağların olmam gereken tarafındaymışım gibi hissederim.” diyor Hermann Hesse. İnsanların fakirliklerine rağmen iyi, medeni ve dost olduklarını vurgulaması da yine bu ilişkinin bir tezahürünü oluşturuyor. Hesse’nin yapmaya çalıştığı doğayla gerçek bir ilişki kurmak, böylece doğada kayboldukça kendini daha iyi tanımak, keşfetmek…

Görkemli Dünya, okuru doğaya çağıracak mı bilinmez. Ama en azından bir ışık zerresi olacağı kesin. Belki Hesse’nin cümlelerini okudukça en azından nerede olduğumuzu, neden burada olduğumuzu sorgulama fırsatı bulacağız. Bu incecik kitap bize sadece Hermann Hesse’nin doğayla kurduğu ilişkiyi göstermeyecek muhakkak. Aynı zamanda bizim de doğaya ne kadar ihtiyacımız olduğunun altını kalın bir kalemle çizecek. Görkemli Dünya, Hermann Hesse’nin yaşamla ölüm arasındaki ince çizgide yürüdüğü mesafelerin çok kısa bir pusulası adeta. Hayata dair pek çok düşünce, bu incecik kitabın sayfaları arasında yerini bulmuş. Hesse, yürürken düşünüyor ve yazdıklarıyla da okuru düşündürüyor. Her ne kadar “ölmek yaşamaktan çok daha iyi” dese de o, yaşamın anlamını aramaya devam ediyor. En sonunda biz de bu görkemli dünyanın bir köşesinde kendimize soruyoruz Hesse gibi: “Acaba gerçek olarak ele aldığım her şey sadece dışarı atılmış bir şekilde iç dünyamın yansıması mı?”

[1] David Le Breton, Yürümeye Övgü, Sel Yayıncılık, Çev. İsmail Yerguz.

[2] Henry David Thoreau, Doğa ve Yürüyüş Üzerine Seçme Denemeler, Everest Yayınları, Çev. Aytek Sever.

https://kirmizibisiklet.wordpress.com/2018/10/18/gorkemli-dunyanin-kapisini-aralamak/


E-Kitap - E-book :kitap özetleri, kitap özeti, yeni çıkan kitaplar, romanlar, hikayeler, biyografiler, kitap oku, bedava kitap